Czy design może zmienić świat? Podsumowanie 4 Design Days 2020

Ile będą żyć współczesne budynki i dlaczego warto przedłużyć ich cykl trwania? Czy jesteśmy w stanie szybko przeprogramować procesy projektowe i produkcyjne, tak żeby były łaskawe dla środowiska naturalnego? Czy istnieje alternatywa dla plastiku? Jakie materiały naturalne mogą zastąpić i przełamać dominację tych wytwarzanych ze szkodą dla naszej planety? O tym przez cztery dni rozmawiały gwiazdy światowej architektury i designu – prelegenci V edycji 4 Design Days w Katowicach.

W dniach 6-9 lutego 2020 roku w Katowicach można było spotkać i posłuchać: amerykańskiego krytyka architektury i pisarza – Aarona Betsky'ego; austriackiego mistrza architektury – Dietmara Eberle; dyrektora jednej z najbardziej znanych pracowni architektonicznych na świecie, Zaha Hadid Architcects – Filippo Innocenti'ego; duet berlińskich architektów z pracowni Deadline Architekten – Matthew Griffina i Brittę Jürgens; cenioną projektantkę ze Szwecji – Annę Seitzberg i szefa londyńskiego oddziału pracowni Chapman Taylor – Petera Farmera.

300 prelegentów i 10 tys. gości – 4 Design Days 2020

W kilkudziesięciu sesjach i debatach 4 Design Days 2020 w Międzynarodowym Centrum Kongresowym i Spodku w Katowicach wzięło udział ponad 300 prelegentów. Dni branżowe zgromadziły w ponad 10 tys. gości biznesowych – architektów, projektantów, przedstawicieli biznesu i władz samorządowych. W dniach otwartych udział wzięło ponad 25 tys. osób, dla których przygotowano spotkania z ekspertami, gwiazdami telewizji, warsztaty, wystawy tematyczne, ekspozycje ponad 300 producentów oraz targi niezależnych projektantów.

– Planując tę edycję 4 Design Days, nie mieliśmy najmniejszych wątpliwości, o czym powinniśmy rozmawiać. Zrównoważony rozwój nie jest chwilową modą i nie ma od niego odwrotu, a dyskusja o tym w gronie architektów, projektantów i przedsiębiorców oraz władz miast jest szczególnie ważna - bo wszystko, co nas otacza zostało wymyślone, zaprojektowane, wybudowane, sprzedane – mówili na otwarciu wydarzenia Małgorzata Burzec-Lewandowska i Robert Posytek, autorzy programu 4 Design Days. – Nieubłaganie zbliżamy się do momentu, kiedy zmiany, następujące w otaczającym nas środowisku staną się nieodwracalne. To my dziś decydujemy jakie będzie jutro. I o tym właśnie rozmawialiśmy przez cztery dni w gronie wybitnych architektów, projektantów, a także inwestorów i producentów, których projekty zmieniają polskie miasta, których produkty budują naszą codzienność – dodają.

Ile żyje budynek? – debata na 4 Design Days 2020

4 Design Days 2020 otworzyła debata pod hasłem: „Ile żyje budynek? Architektura w erze gospodarki zrównoważonego rozwoju”. Prelegenci rozmawiali m.in. o tym jak zredukować wpływ budownictwa na środowisko, nie pogarszając jakości naszego życia.

– Ważne, abyśmy zaczęli korzystać z rzeczy, które już mamy w sposób bardziej efektywny. Musimy też być bardziej inteligentni, zużywać mniej surowców, efektywniej wykorzystywać przestrzeń i jednocześnie podnosić jakość życia – zauważył Dietmar Eberle, współzałożyciel Baumschlager Eberle Architects. – Tak naprawdę nie chodzi o koszty budowy, bo pieniędzy na inwestycje nie brakuje, lecz utrzymanie obiektów. Jeśli budynek został wybudowany zbyt tanio, prosto i szybko, koszty jego utrzymania są dramatycznie wysokie. Jest to największy problem właścicieli nieruchomości – dodał.

– Sądzę, że wielkim problemem współczesnej architektury jest obsesja tworzenia rzeczy długotrwałych. Nie powinniśmy się skupiać na tym, aby budynek żył przez 200 lat. Należy działać najszybciej i najtaniej jak to tylko jest możliwe – przekonywał Aaron Betsky, krytyk architektury i pisarz. – Najlepiej rewitalizować i adaptować do nowych funkcji istniejące budynki. Przed rozpoczęciem budowy nowych obiektów każdy powinien się zastanowić cztery razy – podkreślił.

– Projektujmy pięknie, porządnie i ponadczasowo. Nie każdy budynek musi być ikoną, ale ważne, by był dobrze osadzony w kontekście miejsca i jego tradycji. Wtedy nie zestarzeje zbyt szybko. Przeżyje najgorszy okres, w którym nie jest najmodniejszy, ale też jeszcze nie w stylu vintage. Nie będzie bestsellerem, lecz klasykiem – przyznał Szymon Wojciechowski, współwłaściciel, prezes APA Wojciechowski.

Inną receptę na długowieczność w architekturze ma Robert Konieczny, założyciel KWK Promes. – Solidność budowlana musi być połączona z myśleniem o maksymalnej elastyczności budynku. Wnętrza co jakiś czas zawsze wymagać będą ulepszeń, ponieważ na to wskazuje postęp technologiczny – powiedział podczas 4 Design Days 2020. – Aktualnie moja pracownia projektuje obiekt, którego inwestor już dzisiaj zakłada, że za 15 lat przeprowadzi w nim remont wnętrza, aby przystosować tę przestrzeń do zmienionych warunków. Jednak skorupa budynku musi być mądrze i elastycznie zaprojektowana, by wytrzymać o wiele więcej niż 15 lat – dodał.

– Budynki powinny być budowane w relacjach wzajemnych. Gdy stworzymy przydatne i piękne przestrzenie, a w budynkach się zakochamy, to mniejsza będzie presja do ich przebudowy, bo coś w czym się zakochamy, trwale wpisuje się w nasz życiorys. Wnętrza zawsze trzeba wymieniać ze względów technologicznych, ale elementy przyswajalne społecznie zostawimy, bo są fajne – tłumaczył Jacek Lenart, współzałożyciel Studio A4.

– W naszej pracowni, w odróżnieniu od wielu innych, postanowiliśmy rozszerzyć rolę architekta o aktywność polityczną. Czujemy się odpowiedzialni nie tylko za dobry projekt budynku, ale także za jego przyszłych odbiorców. Jesteśmy mocno zaangażowani w jego społeczny kontekst. Najważniejszym elementem miasta są ludzie. Oni najczęściej wiedzą najlepiej czego potrzebują. Wielu mieszkańców Berlina ma pieniądze, czas i ochotę, by aktywnie uczestniczyć w kreowaniu polityki urbanistycznej miasta. Uważamy, że mieszkańców należy angażować w kwestie miejskiej zabudowy – tłumaczyła Britta Jürgens, architekt Deadline Architekten.

– Obiekty budowane nowożytnie, często już po 15-20 latach są uważane za stare i porzucane. Wiele biurowców to przeżywa. Rozbiórka tych, które powstały w ostatnich dwóch dziesięcioleciach musiałaby się skończyć na hałdzie ze śmieciami. Zatem idziemy pod prąd zrównoważonego rozwoju: budujemy mniej trwale z materiałów nie nadających się do powtórnego użycia – dodał Jacek Siwiński, prezes Velux Polska.

Nie będzie to łatwe zadanie, bo zdaniem Matthew Griffina, architekta Deadline Architekten mamy do czynienia z kryzysem systemu ekonomicznego, który nie dba o wiele ważnych procesów życiowych. – Nie liczy utraty energii przy rozbiórce budynku, ani ilości surowców, które należy zużyć do postawienia nowego. Nie bierze pod uwagę społecznych kosztów transformacji, ani wartości jakie budynki przynoszą społeczeństwu. Jako architekci i deweloperzy w dużej mierze zależymy od ekonomicznego systemu. Dlatego zostaliśmy też deweloperami i aktywistami politycznymi – tłumaczył Matthew Griffin.

Co mogą zrobić projektanci, by uratować naszą planetę?

W styczniu 2018 została opublikowana strategia komisji europejskiej dotycząca sukcesywnego wycofywania jednorazowych produktów plastikowych z powszechnego użytku. Czy to początek końca cywilizacji jednorazowego użytku? Jak wypada Polska w tym kontekście w stosunku do krajów Europy Zachodniej? Co mogą zrobić projektanci, producenci, architekci i użytkownicy, aby uratować naszą planetę? Dane są bezwzględne – przeciętny obywatel Danii zużywa rocznie 4 torby foliowe, podczas gdy Polak aż 400. O tym rozmawiano podczas kolejnej sesji poświęconej zrównoważonemu rozwojowi na 4 Design Days.

Według Krystyny Łuczak-Surówki, historyka i krytyka designu, proces zrównoważonego rozwoju opiera się na świadomości. – „Koniec” to nie jest dobre słowo – jednorazówki nie mają jednego oblicza. Design zrównoważony stara się dbać o szeroko pojęty interes. Pamięta o projektancie, producencie i użytkowniku, ale również o konsekwencjach procesu wdrożenia produktu. Historia pokazuje, że nie zawsze jesteśmy w stanie przewidzieć konsekwencje naszych działań – mówiła podczas 4 Design Days 2020.

Podobnego zdania był Pete Kercher, założyciel, członek Europejskiego Instytutu Projektowania i Niepełnosprawności, ambasador Design for All Europe. – Projektanci oczywiście mają wpływ na nasz świat, aczkolwiek wina i odpowiedzialność za brak zrównoważonego rozwoju w produktach i budynkach nie leży tylko po ich stronie. To dotyczy wszystkich: publicznych inwestorów, prywatnych deweloperów, urbanistów, ludzi odpowiedzialnych za marketing. Designer tworzy to, czego oczekują konsumenci. To, co on może zrobić, to zaangażować użytkowników w świadome projektowanie – mówił Kercher.

– Jak wygląda świadomość ludzi poza granicami Polski? W Szwajcarii, gdzie sięgają korzenie naszej marki, proces zmian konsumenckich zaczął się w latach 90-tych XX wieku. Staramy się podglądać i implementować recepty, które sprawdzają się w Europie Zachodniej. Proces zmiany przyzwyczajeń trwa kilkadziesiąt lat. Produkty z tworzyw sztucznych nie muszą być jednoznacznie złe – pod warunkiem, że mamy pomysł na ich cały cykl życiowy – mówił Krzysztof Brzeziński, dyrektor marketingu Geberit.

– Tom Mayne powiedział: najtrwalsze w architekturze jest to, co zostaje na zdjęciach. W Stanach budynki mają krótszą żywotność niż w Polsce. U nas „wyrzucanie” w architekturze nie wchodzi w grę. Skupiamy się zatem na ekologii i elastyczności – przekonywał Krzysztof Zalewski, architekt Zalewski Architecture Group.

Wydarzenia towarzyszące 4 Design Days 2020

Wydarzeniami towarzyszącymi 4 Design Days 2020 były: Property Design Awards 2020 i Housemarket Silesia Awards 2020. Rozstrzygnięto także konkurs DESIGN-it-UP – PROJEKT NA STARCIE, skierowany do twórców innowacyjnych rozwiązań i technologii, które pomagają architektom, designerom, a także firmom działającym w branży wyposażenia wnętrz.

W ramach wydarzenia odbyły się także spotkania Property Forum Katowice 2020, konferencja gromadząca właścicieli i zarządców firm działających na rynku nieruchomości komercyjnych oraz Housemarket Forum Silesia 2020 w trakcie której dyskutowano o rynku mieszkaniowym na Śląsku.

W dniach 8-9 lutego br. w Spodku i Międzynarodowym Centrum Kongresowym spotkało się ponad 25 tys. mieszkańców regionu, gości z kraju i z zagranicy. Uczestnicy dni otwartych 4 Design Days 2020 wzięli udział w wykładach, warsztatach i spotkaniach z gwiazdami telewizji i projektantami, które poprowadzili m.in.: Maciej Mindak, prowadzący program „House Hunters - poszukiwacze domów", Krzysztof Miruć, prowadzący programy „Zgłoś remont" i „Weekendowa metamorfoza", Jimi Ogden, designer, prowadzący program „Rzeczy OdNowa”, Maja Popielarska, prowadząca program „Nowa Maja w ogrodzie", Darek Stolarz, prowadzący program „Darek solo", Dominik Strzelec, prowadzący stacji HGTV, ogrodnik i majsterkowicz z pasją oraz Izabela Szarmach i Olga Piórkowska, siostry, których pasją są ogrody i prowadzące program „Wymarzone Ogrody”.

Maraton Architektury podczas 4 Design Days 2020

W Maratonie Architektury podczas 4 Design Days 2020 udział wzięły architektki, które tworzą najlepsze polskie projekty. Półmaraton Designu przyniósł odpowiedzi na pytania: czy design może zmienić świat oraz czy odpowiedzialny design może pomóc wydostać się z pułapki konsumpcjonizmu, w którą wszyscy wpadliśmy? Pod hasłami: #niedlaplastiku #bezslomki #stopfoliowki odbył się Maraton Designu – 4 KIDS. Tomasz Pągowski, projektant, konstruktor, prowadzący programy o urządzaniu wnętrz wraz z Marcinem Szczeliną, krytykiem i kuratorem architektury zaprosili na scenę 4 Design Days 2020 młodych rozmówców w wieku 6-14 lat, aby dowiedzieć się, co myślą o jednorazowym designie, który ich otacza i o rzeczach, które projektują dorośli.

Dni otwarte 4 Design Days 2020

Podczas Dni Otwartych 4 Design Days 2020 przeprowadzono także dyskusje o tym, jak zmieniać jedną z architektonicznych ikon Katowic – Spodek, zaprezentowano realizacje, które zmieniają miasta. Podczas spotkania autorskiego o Ikonach Architektury Województwa Śląskiego w XX i XXI wieku opowiedziała historyk sztuki Irma Kozina.

Dni Otwarte 4 Design Days były także okazją do konsultacji z projektantami wnętrz, którzy podpowiadali, jak urządzić mieszkanie lub dom, jak dobrać meble i kolory, jak powiększyć małą kuchnię czy odmienić niefunkcjonalną łazienkę. Działała również Strefa Wymiany Roślin: kwiatek za kwiatek. To miejsce, do którego można było przynosić kwiaty doniczkowe i wymieniać je na inne.

Na antresoli Spodka podczas 4 Design Days zobaczyć można było 10 wystaw, m.in.: „Mistrzowie Architektury” – ekspozycję podsumowującą historię wykładów organizowanych od 15 lat przez katowicki oddział Stowarzyszenia Architektów Polskich, „Śląski Przegląd Architektury Województwa”, wystawy przygotowane przez Wydział Architektury Politechniki Śląskiej, Akademię Sztuk Pięknych we Wrocławiu, Wydział Projektowy ASP w Katowicach, Instytut Sztuk Wizualnych Uniwersytetu Zielonogórskiego, Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej Wyższą Szkołę Techniczną w Katowicach i Zespół Szkół Plastycznych w Katowicach.

4 Design Days w Międzynarodowym Centrum Kongresowym i Spodku w Katowicach to największe w tej części Europy międzynarodowe wydarzenie rynku nieruchomości, architektury, wnętrz i wzornictwa.

4 Design Days 2020 w liczbach to: 300 prelegentów, 300 wystawców, 17,5 tys. m² powierzchni wystawienniczej, ponad 10 tys. gości biznesowych w trakcie dwóch dni biznesowych i ponad 25 tys. odwiedzających podczas dni otwartych.