Oranżeria – jak zaprojektować i zaaranżować oranżerię?

Niegdyś była symbolem luksusu i niemal obowiązkowym elementem wielkich dworów i pałaców. Budziła podziw zgromadzonymi w niej niespotykanymi w Europie gatunkami roślin i dostarczała właścicielom świeżych egzotycznych owoców. Oranżeria, inaczej pomarańczarnia, kojarzy się przede wszystkim z ekstrawagancją dawnej arystokracji – może się wydawać, że w dzisiejszych czasach, gdy dostęp do cytrusów jest powszechny, a wiele tropikalnych roślin można kupić w doniczkach, oranżerie straciły rację bytu. Czy jednak na pewno? Wbrew pozorom trend na pomarańczarnie tak zupełnie nie przeminął, a w ostatnich latach zaczyna wręcz powracać – czy nie miło jest bowiem spędzić chłodniejszy dzień w otoczeniu egzotycznych kwiatów i drzew?

Co to jest oranżeria?

Jak sama nazwa wskazuje, oranżerie były pomieszczeniami przeznaczonymi do uprawy pomarańczy i cytryn, w czasie gdy nie pozwalała na to zewnętrzna temperatura. Moda na pomarańczarnie rozprzestrzeniła się w Europie między XVII a XIX stuleciem. Jak wiele architektonicznych nowinek, również i ta swoje początki miała we Włoszech. Pierwszą znaną pomarańczarnię zbudowano w Padwie w XVI wieku, zaś w XVII wieku oranżerie rozpowszechniły się w Anglii, Francji, Niemczech i Niderlandach. Miały na ogół prostą konstrukcję, którą latem można było przenosić w inne miejsce, jednak z czasem i one zaczęły podlegać trendom architektonicznym i przybierać coraz bardziej skomplikowane, ozdobne formy. Z czasem oprócz cytrusów zaczęto hodować w nich również rzadkie, sprowadzane z tropików rośliny ozdobne.

Rodzaje oranżerii

Budując oranżerię należy zastanowić się, czego oczekujemy od tego pomieszczenia. Czy chcemy, aby było to miejsce do zimowania roślin, czy może wolimy hodować w nim egzotyczne gatunki przepadające za wysokimi temperaturami i dużymi ilościami słońca? A może chcielibyśmy urządzić w oranżerii salon, jadalnię lub siłownię? Każda z tych funkcji wymaga nieco innego podejścia do tematu oranżerii, innego umiejscowienia budynku, a także podjęcia decyzji o instalacji ogrzewania lub jego braku. Kwestie techniczne idą tu w parze z estetycznymi, bowiem oranżeria przydomowa musi być nie tylko praktyczna, ale również obdarzona interesującym wyglądem. W założeniu ogród zimowy stanowi bowiem przedłużenie ogrodu naturalnego – z jednej strony wypełniają go zielone rośliny egzotyczne, z drugiej z jego okien powinien rozciągać się doskonały widok na drzewa i krzewy znajdujące się na zewnątrz.

Pierwszą kwestią, którą trzeba rozstrzygnąć jest lokalizacja oranżerii, od tego zależy bowiem jakie gatunki roślin będzie można w niej hodować.

• Oranżeria południowa – typ pomarańczarni odpowiedni do hodowania wyjątkowo ciepłolubnych roślin, którym nie przeszkadza bezpośrednie światło słoneczne. W oranżerii skierowanej pod południe słońce operuje przez cały dzień, tak więc latem temperatura powietrza może przekraczać nawet 50 stopni Celsjusza – z tego powodu bardzo ważne jest wyposażenie oranżerii w sprawny system wentylacji (lub nawet klimatyzację) oraz tłumiące słońce żaluzje, rolety lub zasłony. W tym typie ogrodu zimowego dobrze będzie czuł się na przykład aloes, grubosz, róża chińska czy ozdobny ananas.

• Oranżeria wschodnia – najbardziej optymalny typ pomarańczarni, idealny do zaaranżowania na salon lub jadalnię. Słońce operuje w niej głównie rano, tak więc latem można w niej spędzać słoneczne poranki, popołudniami zaś korzystać z miłego cienia. Ze względu na rozproszone światło panujące w tym typie oranżerii, będzie to idealne pomieszczenie do hodowli palm, figowców, storczyków, dracen czy fiołków afrykańskich.

• Oranżeria zachodnia – słońce najsilniej operuje tu popołudniami, tak więc latem jest to pomieszczenie jasne i upalne, wymagające dobrej wentylacji i instalacji systemów zacieniających. Zimą pomarańczarnia zachodnia będzie raczej chłodna i cienista, wobec tego sprawdzi się jako miejsce do przechowywania roślin preferujących niskie temperatury. W tym typie ogrodu zimowego dobrze będzie się czuło anturium, difenbachia, bluszcz czy skrzydłokwiat – rośliny ciepłolubne, które nie potrzebują jednak bardzo dużych ilości słońca.

• Oranżeria północna – ze względu na niewielkie ilości światła docierające do pomieszczenia jest to najmniej korzystny i najrzadziej spotykany typ oranżerii. Taki budynek sprawdzi się przede wszystkim jako miejsce przechowywania roślin potrzebujących niskich temperatur podczas zimowego odpoczynku. W oranżerii północnej można spróbować urządzić pracownię lub pokój do ćwiczeń.

Oranżeria – ogrzewanie

Oranżeria przydomowa może pełnić również rolę strefy buforowej między domem a ogrodem, dzięki której będzie możliwe zatrzymanie we wnętrzach większej ilości ciepła. Jeśli naszym celem jest np. zmniejszenie wydatków na ogrzewanie, najlepszym wyjściem będzie pozostawienie oranżerii nieogrzewanej, czyli tzw. zimnej – trzeba jednak wziąć pod uwagę, że nie będzie możliwe korzystanie z niej zimą. Można z niej jednak skorzystać jeśli potrzebujemy miejsca dla roślin wrażliwych na mróz albo lubiących zimować w niskich temperaturach – przechowamy w niej m.in. kamelię japońską, oleandra, aurakarię, drzewka cytrysowe, asparagusa czy bluszcz.

Znacznie więcej możliwości oferuje oranżeria ogrzewana, czyli ciepła. Przede wszystkim da się z niej korzystać również zimą, więc bez przeszkód można w niej urządzić na przykład salon. Po drugie, w ogrzewanej pomarańczarni znakomicie rozgoszczą się tropikalne kwiaty i krzewy, choć te lubiące dużą wilgotność powietrza trzeba będzie otoczyć szczególną opieką.

Jedną z najbardziej efektywnych metod utrzymania w pomarańczarni wysokiej temperatury jest tzw. ogrzewanie kanałowe. Polega ono na instalacji grzejników w podłodze i osłonięciu ich drewnianym lub metalowym podestem. Najlepszym rozwiązaniem jest zamontowanie tego systemu wzdłuż przeszklonych ścian oranżerii, przez które szybko ucieka ciepło – grzejniki pomogą również osuszać szkło. Dzięki niewielkim rozmiarom szybko rozpoczną proces nagrzewania i równie szybko go zakończą, gdy podejmiemy taką decyzję. Za pomocą ogrzewania kanałowego można również z powodzeniem zróżnicować temperaturę panującą we wnętrzu, niektóre strefy nagrzewając bardziej, inne zaś mniej.

Drugą popularną metodą ogrzewania ogrodów zimowych są systemy podłogowe – wodne lub elektryczne. Opcja wodna polega na rozmieszczeniu pod podłogą plastikowych rur, przez które przepływać będzie gorąca woda – wadą tego rozwiązania są dość wysokie koszty instalacji. Alternatywą jest wersja elektryczna opierająca się na systemie kabli, może ona jednak generować wysokie koszty użytkowania. Zaletą systemów podłogowych jest równomierne nagrzewanie pomieszczenia oraz zupełna niewidoczność instalacji. Ich wadą jest niestety długi czas nagrzewania i ochładzania, nie pozwalający na tak łatwe regulowanie temperatury, jak w przypadku ogrzewania kanałowego. Problemem może być również dobór odpowiedniego materiału do wykończenia podłogi – niestety w tym wypadku trzeba zrezygnować z drewna i paneli, bo wykazują one zbyt małą przenikalność ciepła.

Oranżeria – prawo budowlane

Według prawa budowlanego budowa wolnostojących parterowych budynków gospodarczych, wiat, altan i przydomowych oranżerii o powierzchni do 35 m² nie wymaga uzyskania zezwolenia. Należy przy tym uwzględnić, że na działce o powierzchni poniżej 500 m² może znajdować się tylko jednak taka budowla. Z kolei łączna liczba tego typu obiektów na większej działce nie może przekraczać dwóch na każde 500 m² jej powierzchni. Przed rozpoczęciem prac budowlanych należy powiadomić o nich miejscowe starostwo, a do zgłoszenia załączyć oświadczenie o prawie do nieruchomości i odpowiednie szkice budynku. Budowę ogrodu zimowego można rozpocząć, jeśli w ciągu 30 dni od zawiadomienia starosta nie zgłosił swojego sprzeciwu. Pamiętajmy, że przeszklony budynek oranżerii musi być oddalony od granicy działki o minimum 4 metry.

Oranżeria przydomowa – jak ją zbudować?

Oranżeria powinna być osadzona na masywnych fundamentach, sięgających poniżej linii zamarzania gruntu. Konstrukcję ogrodu zimowego najlepiej wznieść z metalu, który zapewni budynkowi solidną konstrukcję. Inną opcją jest zastosowanie szkieletu drewnianego – oranżeria drewniana będzie miała elegancki retro wygląd, a ponadto dobrą termoizolację. Wada? Konieczność częstej konserwacji. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest wykonanie konstrukcji z aluminium – jest ono lekkie, wytrzymałe i plastyczne, idealnie do budowy oranżerii o nietypowym kształcie. Zdecydowanie najmniej korzystną opcją jest wykonanie ogrodu zimowego z tworzywa sztucznego. Jest ono stosunkowo tanie, jednak jego jakość na ogół pozostawia wiele do życzenia – powstają na nim przebarwienia, a pod wpływem czynników atmosferycznych konstrukcja może zacząć się odkształcać. Kluczowym elementem oranżerii jest oczywiście pokrycie – niezbędne jest zastosowanie szkła hartowanego i klejonego, o wysokiej odporności na uszkodzenia.

Oranżeria – aranżacja wnętrza

Zgromadzone w oranżerii rośliny warto ustawić według przemyślanego klucza. Gatunki wyższe lub gustujące w dużych ilościach słońca można ustawić bliżej ścian, zaś rośliny niższe i preferujące więcej cienia – z brzegu. Można się również pokusić o stworzenie aranżacji tematycznych, decydując się na kolekcjonowanie drzewek i kwiatów pochodzących z określonego obszaru – na przykład roślinność śródziemnomorską, azjatycką czy pustynną. Przydomowa oranżeria zyska wówczas bardziej spójny wygląd, a nam łatwiej będzie dopasować panujące w niej warunki do typu roślin.

Jeśli chodzi o meble, właściwie każdy styl jest dozwolony, choć do pomarańczarni najbardziej pasują przedmioty lekkie i smukłe, wykonane np. z rattanu, pastelowych lub monochromatycznych tkanin i jasnego drewna. Wskazany jest jednak umiar – pamiętajmy, że największą ozdobą ogrodu zimowego są rośliny i nie należy przytłaczać ich zbyt dużą ilością mebli.

W dachu oranżerii powinny znajdować się wywietrzniki, umożliwiające odprowadzanie wilgoci i swobodny przepływ powietrza we wnętrzu. Przed nadmiernym upałem powinny także chronić zamontowane w oknach żaluzje, rolety lub zasłony. Jeśli planujemy urządzić w oranżerii salon, gabinet, pracownię czy jadalnię musimy też dobrze przemyśleć kwestie oświetlenia – najmniej męczące dla oczu będą kinkiety dające rozproszone, łagodne światło. Urodę zgromadzonych w zimowym ogrodzie roślin, można podkreślić np. niewielkimi, punktowymi reflektorami lub ozdobnymi lampami i lampionami.

Może Cię zainteresować:

• Budowa szklarni – jak zbudować szklarnię ogrodową?