Biedermeier, czyli pochwała wygody. Poznaj historię stylu biedermeier

Biedermeier – zagadkowe słowo, którym lubią szafować sprzedawcy starych mebli i antyków. Wymieniane jednym tchem z nazwami takimi jak empire i klasycyzm. Co tak naprawdę oznacza? Jak wyglądają biedermeierowskie wnętrza i meble? Poznaj historię biedermeieru – stylu, który udowodnił, że można mieszkać pięknie i wygodnie.

Co to jest biedermeier?

Biedermeier to styl w sztuce, literaturze, muzyce, a przede wszystkim w architekturze wnętrz i meblarstwie, który rozwinął się w I połowie XIX wieku na terenie Niemiec i Austrii. Szybko zyskał popularność w innych krajach Europy, zwłaszcza w Rosji, Polsce, Czechach i na Węgrzech. Jego ramy czasowe wyznaczają dwa wydarzenia – koniec wojen napoleońskich przypieczętowany kongresem wiedeńskim w 1815 roku i Wiosna Ludów w 1848 roku.

Narodziny biedermeieru łączą się ze zjawiskiem społecznych i ekonomicznych przemian, które przyniósł wiek XIX. Rozwój przemysłu i postępująca urbanizacja sprawiły, że niemieckie i austriackie mieszczaństwo wyraźnie umocniło swoją pozycję. W efekcie wzrosło zapotrzebowanie na meble i dekoracje, które zaspokoją potrzeby coraz zamożniejszego odbiorcy.

Bogato zdobione, antykizowane sprzęty w – modnym wówczas – stylu empire (czyli późnej odmianie stylu klasycystycznego) powstawały z myślą o dworach i pałacach. Nie pasowały do skromnych, niedużych mieszkań w mieście, były też stanowczo za drogie i zbyt kłopotliwe w utrzymaniu. W odpowiedzi zaczęto wytwarzać meble, które bazowały na znanych już, klasycystycznych formach – znacznie jednak uproszczonych i odartych z antycznej dekoracji.

Nazwa stylu – biedermeier – została ukuta wiele lat później, ok. 1900 roku. Początkowo miała wydźwięk pejoratywny. Takie nazwisko nosił bohater satyrycznych wierszy Ludwiga Eichrodta z tomu Biedermeiers Liederlust. Lyrische Karikaturen. Wykreowana przez poetę postać uosabiała wszystkie mieszczańskie wady: obłudę, przywiązanie do dóbr materialnych, braki w wykształceniu i wychowaniu, ciasne horyzonty. Styl biedermeier miał – w opinii krytyków – hołdować upodobaniom takich właśnie osób. Zarzucano mu m.in. bezideowość, brak jasno określonych reguł i artystycznych aspiracji.

Z dzisiejszej perspektywy styl biedermeier uchodzi za prekursorski. Jego twórcy zrezygnowali z dekoracji na rzecz wygody i użyteczności. Jako pierwsi dostrzegli piękno w materiale i konstrukcji przedmiotu, wyprzedzając tym samym zdobycze modernizmu.

Czym się charakteryzują meble w stylu biedermeier?

Meble biedermeier wciąż zachwycają solidnym wykonaniem i trwałością. W odróżnieniu od innych sprzętów z epoki mają bardzo skromną dekorację. Z rzadka ozdabiano je intarsją lub malowano na czarno, tak by upodobnić tańszy materiał do kosztownego drewna hebanowego. Zdecydowana większość mebli w stylu biedermeier to sprzęty o prostym, ale eleganckim kształcie i gładkiej, polerowanej na wysoki połysk powierzchni.

Zgodnie z ówczesną modą meble biedermeier wykańczano fornirem. Zamiast importowanego mahoniu stosowano rodzime, a przez to znacznie tańsze gatunki drewna, takie jak orzech, dąb, brzezina, wiąz, grusza, wiśnia czy dekoracyjna czeczotka. Z ogromną starannością dobierano kawałki okleiny, tak by uzyskać możliwie najciekawszy układ słojów. Dekoracyjny rysunek drewna był największą ozdobą mebli w stylu biedermeier.

Z czasem proste i solidne meble biedermeier uległy przeobrażeniu. Wraz z majątkiem mieszczan rosło ich upodobanie do fantazyjnych form i bujnej ornamentyki. Meble zyskały łukowate kształty, toczone nóżki i bogate zdobienia, które zwiastowały narodziny nowego stylu – neorokoko (nazywanego również stylem Ludwika Filipa).

Wnętrza w stylu biedermeier

Sercem mieszczańskiego domu był przytulny i wygodny salon. W tym miejscu przyjmowano gości i spędzano czas wspólnie z rodziną. W centrum pomieszczenia nie mogło zabraknąć dużego owalnego lub okrągłego stołu w towarzystwie wyściełanych krzeseł. Miejsce pod ścianą zajmowały meble do wypoczynku: biedermeierowska kanapa z wysokim oparciem i wałkami po bokach, zgrabne fotele, krzesła i okrągły stolik na centralnej nodze.

O tym, jak ważną rolę odgrywał dom w życiu XIX-wiecznego mieszczaństwa, świadczy różnorodność zgromadzonych w salonie sprzętów, a zwłaszcza stolików. W biedermeierowskich wnętrzach gościły popularne niciaki, czyli stoliki do robótek ręcznych, osobne stoliki do gry w karty lub w szachy, niewielkie stoliki pomocnicze, a także modne sekretarzyki i biurka, przy których pisano listy. Do niezbędnych elementów wyposażenia należała przeszklona biblioteczka – nierzadko przysłonięta draperią, aby ukryć przed gośćmi, w jakich lekturach gustują domownicy. Ponieważ wspólne muzykowanie było jedną z ulubionych rozrywek mieszczańskich rodzin, w wielu salonach królował majestatyczny fortepian.

Wnętrza w stylu biedermeier słynęły z przytulności. To zasługa ciepłych kolorów (zwłaszcza brązów i żółcieni), które dominowały na ścianach i tapicerce mebli, oraz starannie dobranych dekoracji. Mieszczański salon nie mógł obyć się bez miękkich poduszek na kanapie, drapowanych firanek, wzorzystych dywanów, koronkowych serwetek i obrusów, którymi przykrywano meble, roślin doniczkowych i rozmaitych bibelotów z porcelany, szkła czy brązu. Cenne przedmioty, zastawę stołową i rodzinne pamiątki eksponowano w serwantkach, czyli oszklonych gablotkach. Na ścianach wieszano obrazy, przede wszystkim portrety, sceny rodzajowe i pejzaże, dekoracyjne kilimy, szable, lustra w drewnianych ramach i zegary.

Jak dziś wykorzystać meble w stylu biedermeier?

Meble w stylu biedermeier mogą urozmaicić wystrój współczesnego domu lub mieszkania. Ze względu na majestatyczny i ozdobny (z dzisiejszego punktu widzenia) wygląd, prezentują się najlepiej w dużych, przestronnych wnętrzach.

Sięgając po elementy stylu biedermeier, warto zachować umiar. Zamiast zapełnić całe wnętrze meblami z epoki, lepiej ograniczyć się do kilku zabytkowych sprzętów. Masywna komoda biedermeier i oszklona serwantka stworzą ciekawy kontrast dla nowoczesnego wyposażenia w kuchni lub salonie.

Meble w stylu biedermeier są piękne, a zarazem praktyczne. Kolekcjonerzy i antykwariusze zgodnie przyznają, że to jedne z najwygodniejszych sprzętów, jakie można spotkać na rynku antykwarycznym. Dzięki zastosowaniu szlachetnych materiałów i starannemu wykonaniu biedermeierowskie meble wciąż zachwycają pięknym wyglądem i doskonałą kondycją.