Farby do ścian – jaką farbę wybrać? Przegląd farb malarskich

Na rynku dostępny jest tak duży wybór farb do malowania ścian i sufitów, że większość osób ma problem z wyborem konkretnego produktu. Jakie są rodzaje farb malarskich? Jaka farba do ścian jest najlepsza? Jakie parametry wziąć pod uwagę podczas dobierania farby wewnętrznej? Przedstawiamy przewodnik po najbardziej popularnych typach farb do ścian i sufitów.

Co to jest farba malarska?

Farba malarska to mieszanina pigmentów, spoiw organicznych lub mineralnych, rozcieńczalników, środków pomocniczych oraz wypełniaczy. Nanoszona na powierzchnię ściany lub sufitu za pomocą wałka, pędzla lub natryskowo tworzy powłokę ochronną i/lub dekoracyjną. Farby ścienne, nazywane również farbami wewnętrznymi, można podzielić na kilka kategorii.

Jakie są typy farb do ścian?

Biorąc pod uwagę skład, a dokładnie typ spoiwa, można wyróżnić dwie główne kategorie, czyli farby emulsyjne i farby mineralne. W pierwszej z nich znajdują się obecnie najbardziej popularne wodorozcieńczalne farby akrylowe, farby lateksowe, farby ceramiczne oraz farby winylowe. W drugiej grupie można wyróżnić coraz rzadziej używane farby wapienne, farby cementowe, farby silikatowe oraz farby polikrzemiankowe.

Poszukując farb wewnętrznych o specyficznych funkcjach, warto sięgnąć po farby specjalistyczne. Łączą one w sobie właściwości farby (pokrywają powierzchnię kryjącą powłoką) oraz chemii budowlanej. W tej grupie najpowszechniej stosowane są takie farby do ścian i sufitów, jak farby podkładowe, farby przeciw pleśni, farby na plamy i zacieki oraz farby higieniczne.

Osobną grupę stanowią farby dekoracyjne, dzięki którym na powierzchni ścian i sufitów w pomieszczeniach można uzyskać konkretne efekty ozdobne. Są to między innymi farby strukturalne, farby tablicowe, farby fluorescencyjne, farby magnetyczne oraz farby projekcyjne.

I. Najczęściej wybierane – wodorozcieńczalne farby emulsyjne

Farby emulsyjne, to inaczej farby dyspersyjne. Ich rozcieńczalnikiem jest woda, a spoiwem żywice akrylowe lub winylowe. Ze względu na fakt, że nie zawierają rozpuszczalników, odznaczają się neutralnym zapachem oraz stosunkowo prostą aplikacją. Wśród zalet farb emulsyjnych wymienia się także szybki czas schnięcia, dużą wydajność, dobre właściwości kryjące i wysoką przyczepność do podłoża. Farby dyspersyjne są również odporne na uszkodzenia mechaniczne i przeważnie łatwe w czyszczeniu. Można nimi malować nie tylko tynki cementowe (o małej zawartości wapna) i gipsowe, ale także płyty gipsowo-kartonowe, tapety, drewno, a nawet cegły. Czym różnią się farba winylowa, farba akrylowa, farba lateksowa oraz farba ceramiczna?

Farba winylowa

Farba winylowa to typ wodorozcieńczalnej farby emulsyjnej, czyli inaczej farby dyspersyjnej. Jej spoiwem jest żywica winylowa, taka jak polichlorek lub polioctan winylu. Farba winylowa odznacza się dużą elastycznością, dzięki czemu łatwo się rozprowadza, a pomalowana nią powierzchnia jest gładka. Jej zaletami są także szybkie schnięcie (jedna warstwa w zaledwie 3-4 godziny), łatwość czyszczenia, a także duża odporność na uszkodzenia mechaniczne. Wadami farby winylowej są natomiast szybkie brudzenie się oraz niski poziom przepuszczania pary wodnej, przez co pokryte nią ściany „nie oddychają”. Farb winylowych nie powinno się więc stosować w pomieszczeniach o podwyższonej wilgotności, np. w łazienkach, kuchniach, na basenach czy w pralniach.

Farba akrylowa

Farba akrylowa należy do grupy farb dyspersyjnych, czyli emulsyjnych. Jest wodorozcieńczalna, a jej spoiwem jest termoplastyczna żywica akrylowa. Farba akrylowa tworzy zwartą powłokę na malowanej powierzchni, chroniąc ściany i sufity przed działaniem czynników zewnętrznych (np. wilgoci) i uszkodzeniami mechanicznymi. Z drugiej strony, przez niską paroprzepuszczalność, nie pozwala im ona „oddychać”. Z tego względu nie należy ściennej farby akrylowej stosować na świeży, niewyschnięty tynk, a także – o ile producent nie zaznaczył inaczej – w tzw. pomieszczeniach mokrych, np. w łazience i kuchni. Farba akrylowa po wyschnięciu przez długi czas odznacza się żywymi kolorami – nie blaknie i nie żółknie pod wpływem działania promieni słonecznych. Zaletami farb akrylowych do ścian są: niska cena, łatwość nakładania, stosunkowo szybkie schnięcie (ok. 5-6 godzin), brak zapachu oraz negatywnego wpływu na środowisko naturalne. Wśród wad farb akrylowych wymienić można przede wszystkim brak odporności na czyszczenie oraz rozwój pleśni, a także niską trwałość.

Farba lateksowa

Dawniej farbami lateksowymi nazywano substancje powłokotwórcze, których spoiwem był naturalny lateks, czyli mleczny sok z kauczuku naturalnego. Dzięki niemu farba lateksowa starego typu odznaczała się bardzo wysoką elastycznością oraz odpornością na działanie wilgoci, uszkodzenia mechaniczne i czyszczenie. Współcześnie na rynku nie ma już klasycznych farb lateksowych. Mianem tym określa się farby akrylowe o bardzo dużej zawartości emulsji żywicznych. Dzięki temu farby lateksowe dostępne obecnie w sklepach mają właściwości zbliżone do ich odpowiedników sprzed lat. Są one łatwe w nakładaniu, odporne na ścieranie i szorowanie, a do tego tworzą gładkie, dobrze pokryte powierzchnie. Stworzona za ich pomocą powłoka jest elastyczna i z czasem nie zmienia swojej struktury, tzn. nie łuszczy się i nie pęka. Farby lateksowe znane są także z bardzo wysokiej odporności na działanie wody, a przy tym są paroprzepuszczalne. Dzięki temu z powodzeniem mogą być stosowane na ścianach i sufitach „mokrych” i wymagających częstego sprzątania pomieszczeń. Wadą współczesnych farb lateksowych jest natomiast wysoka cena, która wynika z zastosowania większej niż w farbach akrylowych ilości żywic.

Farba ceramiczna

Farby ceramiczne są podgrupą wodorozcieńczalnych farb lateksowych nowej generacji. Ich skład wzbogacony został o ceramiczne mikrokuleczki, dzięki czemu stworzona za ich pomocą powłoka odznacza się ponadprzeciętną gładkością oraz ścisłą strukturą. W efekcie na ścianach pomalowanych farbą ceramiczną nie osadza się kurz, a brud nie wnika do środka. Są one więc trwalsze i można je rzadziej malować. Farba ceramiczna doskonale sprawdza się również jako farba na nierówności, optycznie je wyrównując dzięki matowemu wykończeniu. Zaletą, która przekłada się na rosnącą popularność farb ceramicznych, jest ich bardzo wysoka odporność na szorowanie i czyszczenie na mokro (nawet z użyciem chemicznych środków czystości). Farby ceramiczne są bowiem farbami zmywalnymi. Powłoki ceramiczne na ścianach i sufitach po takich zabiegach nie tylko nie zmieniają koloru, ale także nie pękają, nie rysują się i nie zaczynają błyszczeć w miejscu mycia. Dzięki łatwości czyszczenia powłoki z farby ceramicznej można z powodzeniem stosować w pomieszczeniach narażonych na częste mycie, np. w przedpokoju, kuchni, łazience. Wadą zmywalnej farby ceramicznej jest właściwie wyłącznie jej cena, która jest jeszcze wyższa niż w przypadku standardowej farby lateksowej.

II. Naturalne i odporne – farby mineralne

Farby mineralne to wszystkie wodorozcieńczalne farby, których spoiwem są nie żywice, a surowce mineralne. Są to najczęściej wapno gaszone lub krzemian potasowy nazywany szkłem wodnym potasowym. Farby mineralne były podstawowym typem farb jeszcze przed kilkoma dziesięcioleciami. Obecnie są coraz trudniej dostępne na rynku i korzystają z nich najczęściej osoby, które decydują się na ekologiczne rozwiązania (np. alergicy, rodzice małych dzieci), a także konserwatorzy zabytków. Farby mineralne, głównie krzemianowe, współcześnie częściej wykorzystywane są do pokrywania ścian zewnętrznych niż wewnętrznych. Ich zaletami są bardzo wysoka odporność na działanie wilgoci, a także wysoka gazoprzepuszczlność. Wśród dostępnych obecnie wewnętrznych farb mineralnych do malowania ścian i sufitów wyróżnić można farby wapienne oraz farby cementowe.

Farba wapienna

Głównym składnikiem farby wapiennej, którą można kupić jako gotową pastę lub mieszankę do malowania, jest wapno gaszone, czyli hydratyzowane. Tworzy ona na powierzchni ścian i sufitów matową, dobrze kryjącą powłokę. Dzięki zawartości wapna gaszonego o odczynie zasadowym farba wapienna charakteryzuje się także właściwościami bakterio- i grzybobójczymi. Można ją więc stosować w pomieszczeniach o wyższym rygorze higienicznym, np. w placówkach zdrowotnych i oświatowych. Farba wapienna charakteryzuje się bardzo wysokim poziomem paroprzepuszczalności, dzięki czemu sprawdzi się również jako powłoka na ścianach pomieszczeń wilgotnych i zagrożonych wystąpieniem pleśni. Naturalny skład sprawia, że może być stosowana jako farba dla alergików i farba bezpieczna dla dzieci. Farby wapienne można stosować na tynki cementowe, cementowo-wapienne, gipsowe, a także na płyty kartonowo-gipsowe. Ich wadą jest utrudniony dostęp (niewielu producentów ma je w ofercie), a przez to stosunkowo wysoka cena. Większość marek ma w sprzedaży ograniczoną paletę pastelowych barw.

Farba cementowa

Farby cementowe to wodne roztwory białego lub szarego cementu portlandzkiego z pigmentami oraz domieszką polimerów lub polioctanu winylu. Niegdyś bardzo popularne jako finalna warstwa na świeżych tynkach, obecnie niemal całkowicie wyparte przez łatwiejsze w nakładaniu farby emulsyjne. Farby cementowe odznaczają się bardzo wysokim poziomem paroprzepuszczalności (pozwalają wilgotnym ścianom „oddychać”). Jednocześnie jednak w większym niż farby wapienne stopniu chłoną one wodę. Ich wadami są: konieczność samodzielnego przygotowania farby z suchej mieszanki, ograniczona do barw pastelowych paleta kolorów oraz brak odporności na zabrudzenia. Współcześnie farby cementowe stosowane są niemal wyłącznie przez osoby zajmujące się konserwacją zabytków.

Farba silikatowa

Farba silikatowa, nazywana także farbą krzemianową, powstaje na bazie krzemianu potasowego, czyli szkła wodnego potasowego. Współcześnie dodaje się do niej m.in. polimery i środki zapobiegające wchłanianiu wody. W efekcie farba przez wiele lat zachowuje świeży wygląd, gdyż cząsteczki wody oraz brud nie osiadają na powierzchni malowanej powłoki i nie są wchłaniane do jej wnętrza. Farba silikatowa może być stosowana na ścianach i sufitach wewnątrz budynków. Można ją nakładać wyłącznie na tynki mineralne, beton oraz stare warstwy farby krzemianowej, ale za to nie trzeba czekać do ich całkowitego wyschnięcia. Wśród zalet farby silikatowej można wymienić także bardzo wysoki stopień paroprzepuszczalności, który zapewnia odprowadzanie na zewnątrz wilgoci ze ściany, przy jednoczesnej ochronie przed nasiąkaniem wodą z zewnątrz. Farby krzemianowe są także odporne na działanie promieni UV, przez co nie zmieniają z czasem koloru, nie blakną i nie żółkną. Niestraszne jest im również szorowanie na mokro. Podobnie jak tynki wapienne hamują one rozwój mikroorganizmów, takich jak glony, grzyby i bakterie, a także odznacza się wysokim poziomem krycia.

III. Farby specjalistyczne

Farby malarskie, czyli farby do ścian i sufitów, mogą być wzbogacane substancjami chemicznymi zmieniającymi ich właściwości. W sklepach dostępne są więc farby nie tylko stricte dekoratorskie, ale także spełniające konkretne funkcje. Są to między innymi farby na plamy i zacieki, farby na pleśń, różnego typu farby podkładowe, farby higieniczne, a także farby magnetyczne i farby projekcyjne. Czym charakteryzują się te grupy farb wewnętrznych?

Farba na plamy i zacieki

Farba na plamy i zacieki jest preparatem, który izoluje trudne do usunięcia plamy i zabrudzenia. Najczęściej stosuje się ją na żółte zacieki wodne, zabrudzenia z tłuszczu, kawy, smarów, dymu papierosowego i sadzy, które prześwitują spod warstwy standardowej farby do malowania ścian i sufitów. Farba na plamy i zacieki stanowi więc „odcinającą” farbę podkładową. Może być ona wierzchnią, finalną warstwą, ale najczęściej nakłada się na nią dodatkowo standardową farbę emulsyjną czy mineralną, którą wykończone jest całe pomieszczenie. Farby na plamy i zacieki mogą być substancjami wodorozcieńczalnymi, alkidowymi i akrylowymi. Dają dobrze kryjącą, przyczepną powłokę. Można je stosować nie tylko na tynki gipsowe i cementowe (w tym cementowo-wapienne), ale także na cegły, beton i płyty gipsowo-kartonowe. Farby malarskie na plamy i zacieki dodatkowo wzbogacone są o substancje zapobiegające rozwojowi mikroorganizmów, takich jak grzyby i glony. Są one także odporne na działanie wilgoci.

Farba na pleśń

Farby antygrzybiczne, nazywane także farbami pleśniobójczymi czy grzybobójczymi, to specjalne substancje powłokotwórcze zapobiegające rozwojowi pleśni. W ich składzie znaleźć można między innymi cząsteczki biobójczych dla mikroorganizmów srebra i cynku. Farby na pleśń stosuje się na powierzchnię, która została już mechanicznie oczyszczona z zarodników pleśni i chemicznie odkażona np. chlorem. Ma ona bowiem nie tyle zwalczać pleśń, co nie dopuścić do jej ponownego powstania. Farby antygrzybiczne tworzą zwartą, paroprzepuszczalną powłokę, która sprawia, że ściana oddycha. W większości przypadków farby na pleśń są odporne na działanie wilgoci oraz szorowanie na mokro. Oferowane w sklepach posiadają odpowiednie certyfikaty i atesty higieniczne, dlatego można je stosować we wszystkich pomieszczeniach. Na rynku dostępne są przede wszystkim wodorozcieńczalne, bezzapachowe farby antygrzybiczne w kolorze białym, które można pokryć inną farbą dekoracyjną.

Farby podkładowe

Największą grupę farb podkładowych stanowią winylowe, lateksowe lub akrylowe substancje powłokotwórcze. Stosuje się je najczęściej, aby zakryć trudne w usunięciu plamy (farby izolujące, np. na plamy i zacieki). Osobną kategorię farb podkładowych stanowią akrylowe lub lateksowe farby renowacyjne wzbogacane m.in. o włókna zbrojące. Pozwalają one odnowić powierzchnie ścian i sufitów pokryte drobnymi rysami i pęknięciami tynku. Trzecią grupę farb podkładowych reprezentują farby gruntujące. Ze względu na fakt, że są one przeważnie dużo tańsze niż farby malarskie i dekoracyjne, używa się ich jako warstwę podkładową. Takie posunięcie pozwala zużyć mniej farby wierzchniej, a więc zaoszczędzić pieniądze. Farby gruntujące zmniejszają chłonność podłoża i poprawiają przyczepność farby. Z tego względu używane są także jako warstwa przygotowująca ściany i sufity w intensywnych kolorach do pokrycia jej farbą w innej mocnej barwie.

Farby higieniczne

Farby higieniczne to kategoria specjalistycznych farb lateksowych, akrylowych lub epoksydowych stosowanych w miejscach o bardzo wysokim rygorze higienicznym. W składzie zawierają one m.in. środki bakterio- i grzybobójcze, takie jak cynk, miedź, srebro. Często wzbogacane są także o składniki hydrofobowe, czyli odpychające wodę. Dzięki temu pomalowane farbą higieniczną powłoki nie chłoną wody, jednocześnie odprowadzając ją ze ścian na zewnątrz. Najczęściej wybierane są one do pokrywania ścian i sufitów w miejscach takich, jak szpitale i ośrodki zdrowia, zakłady przemysłu spożywczego i rolniczego, a także placówki oświatowe oraz gastronomiczne. Farby higieniczne tworzą szybkoschnące, wodoodporne powłoki przeznaczone do regularnej dezynfekcji, częstego czyszczenia i ekspozycji na działanie środków chemicznych.

Farba magnetyczna

Farba magnetyczna to najczęściej bardzo gęsta, wodorozcieńczalna farba lateksowa lub akrylowa (rzadziej farba rozpuszczalnikowa) z dodatkiem drobinek żelaza. Pokryte nią ściany zyskują gładką, zdolną do przyciągania magnesów powierzchnię. Efekt się wzmacnia, jeżeli nałoży się co najmniej dwie warstwy tej substancji powłokotwórczej. Farby magnetyczne przeważnie mają ciemny kolor wynikający z zastosowania drobinek żelaza. Można je zostawić na ścianie w tym kolorze (pokrywając wedle zaleceń producenta bezbarwnym impregnatem) lub potraktować jako produkty podkładowe, które można pokryć dodatkową warstwą farby akrylowej, winylowej czy lateksowej w wybranym kolorze.

Jak malować farbą magnetyczną? Więcej w artykule: Farba magnetyczna: jaką wybrać i jak malować?

Farba projekcyjna

Farby projekcyjne, nazywane także farbami ekranowymi, pozwalają na stworzenie powłoki, na której możliwe jest komfortowe oglądanie obrazu wyświetlanego przez rzutnik. Najczęściej są to specjalistyczne farby akrylowe, które tworzą gładką powierzchnię. Najlepszy efekt daje nałożenie na przygotowaną zgodnie z zaleceniem producenta ścianę najpierw podkładowej farby projekcyjnej. Dopiero na nią powinno się zastosować warstwę farby właściwej. Farby projekcyjne dostępne są najczęściej w kolorach białym, szarym i grafitowym i tworzą pochłaniającą światło i zwiększającą kontrast powłokę.

IV. Farby dekoracyjne

Farby dekoracyjne to wewnętrzne farby do malowania ścian i sufitów, które nadają malowanym powierzchniom nietuzinkowy efekt wizualny. Uzyskuje się go przez dodanie do składu standardowych farb malarskich wypełniaczy, np. brokatu, piasku, opiłków metalu, włókien celulozowych. Farby dekoracyjne pozwalają na tworzenie imitacji innych materiałów, takich jak beton, kamień naturalny, drewno czy tkaniny aksamitne, a także uzyskanie metalicznego, perłowego czy brokatowego połysku. Doskonale sprawdzają się one na nierównych ścianach, gdyż maskują drobne uszkodzenia (rysy i pęknięcia) oraz krzywizny. Najbardziej popularne farby dekoracyjne do wnętrz to: farby strukturalne (w tym farby betonowe), farby tablicowe, farby fosforyzujące, farby metalizujące.

Farba strukturalna

Farba strukturalna to produkt, który łączy w sobie cechy farby wewnętrznej i tynku. Odznacza się ona dużą gęstością, będącą efektem dodania do farby kruszywa, np. drobinek piaskowca, lub cementu czy włókien celulozowych. Pozwala to na formowanie za pomocą szpachelki i specjalnych wałków na ścianie fantazyjnych wzorów i uzyskanie ciekawej, trójwymiarowej faktury. W pierwszym przypadku można stworzyć z farby strukturalnej efekt kamienia (np. piaskowca, marmuru) lub betonu (farba betonowa). W drugim możliwe jest uzyskanie na ścianie wyglądu wypukłej tapety do malowania (raufaza). Farby strukturalne cechują się bardzo długim czasem schnięcia (co najmniej 12 godzin). W większości przypadków po zastosowaniu farby strukturalnej konieczne jest użycie bezbarwnego impregnatu lub lazury. Chronią one bowiem dekoracyjną ścianę przed przyciąganiem kurzu, a także działaniem wilgoci i zabrudzeniami.

Farba tablicowa

Farba tablicowa to substancja malarska tworząca na ścianie zmywalną, twardą powłokę, po której można pisać kredą. Przeważnie producenci oferują w tej grupie produktów wodorozcieńczalne farby akrylowe lub farby ceramiczne ze sproszkowanymi wypełniaczami, jednak zdarzają się pojedyncze przypadki farb tablicowych na bazie rozpuszczalników. Odznacza się ona również bardzo dużą przyczepnością i wytrzymałością na szorowanie na mokro. Można ją stosować nie tylko na ścianach pokrytych tynkiem czy płytą gipsowo-kartonową, ale także na drewnie i cegłach. Dawniej farby tablicowe dostępne były wyłącznie w klasycznych, ciemnych kolorach. Obecnie większość producentów oferuje je w pełnej palecie kolorów.

O kolorowej farbie tablicowej można przeczytać w artykule: Kolorowa farba tablicowa – zastosowanie we wnętrzach

Farba fosforyzująca

Charakterystyczną cechą farby fosforyzującej, nazywanej także farbą fluorescencyjną lub farbą luminescencyjną, jest świecenie w ciemności. Jest to możliwe dzięki dodatkowi specjalnych pigmentów. Mogą one albo absorbować światło słoneczne i emitować je przez określony czas, albo odbijać światło pod wpływem promieniowania UV. Przeważnie farby fluorescencyjne stosuje się ze względów bezpieczeństwa, np. do oznaczania stopni, progów czy niskich otworów drzwiowych. Można ich jednak użyć również do celów dekoracyjnych, np. w pokoju dziecięcym. Na rynku dostępne są farby fluorescencyjne wodorozcieńczalne (akrylowe), jak również na bazie rozpuszczalników (lakiery ftalowo-karbamidowe). Można nimi malować nie tylko ściany, ale także beton, cegły, drewno, szkło, a nawet tworzywa sztuczne. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie odpowiedniej farby gruntującej lub bezbarwnej farby wykończeniowej.

Farba metalizowana

Farba metalizowana, nazywana także metaliczną farbą do ścian, to najczęściej akrylowa, zmywalna farba dekoracyjna o świecącej, przypominającej powierzchnię metalu powłoce. Efekt świecenia pod wpływem światła jest możliwy dzięki zastosowaniu specjalnych pigmentów z drobinkami metali. Farbę metalizowaną stosuje się wewnątrz pomieszczeń zarówno na ścianach, jak również na sufitach. Malowana nią powierzchnia odznacza się nietuzinkowym wyglądem oraz bardzo wysoką odpornością na uszkodzenia mechaniczne. W sklepach z chemią budowlaną dostępne są farby metalizowane o różnym stopniu połysku, różnorodnych fakturach i kolorach imitujących metale, takie jak np. miedź, stal, mosiądz. Wadami farb metalicznych są wysoka cena oraz niezbyt łatwa aplikacja.

Wybór farby do ścian zależy m.in. od rodzaju podłoża, warunków panujących w danym pomieszczeniu i efektu, jaki chcemy uzyskać. Zwracając uwagę na odpowiednie parametry farb malarskich, z łatwością wybierzemy tę, która zarówno sprawdzi się pod względem użytkowym, jak i zapewni wnętrzom estetyczne wykończenie.