Ługowanie drewna, czyli sposób na bielenie oraz postarzanie mebli, boazerii i parkietu

Naturalne drewno ociepla wnętrza i dodaje im klasy. Niestety, jego jasne gatunki pod wpływem długotrwałego nasłonecznienia najczęściej ciemnieją oraz żółkną. Proces ten można z powodzeniem spowolnić, a nawet zatrzymać, stosując ług do drewna. Metoda ta znana od wieków Skandynawom zyskuje coraz większą popularność również w Polsce. Najczęściej wykorzystywana jest do bielenia i postarzania drewna podłogowego, np. desek czy parkietów, ale także boazerii czy mebli. Jak uzyskać efekt starego drewna i jak wybielić drewno krok po kroku?

Ługowanie jest jedną z najskuteczniejszych i najbardziej naturalnych metod wybielania i postarzania jasnego drewna. Doskonale sprawdza się na rodzimych gatunkach iglastych (sosna, świerk), jak również liściastych (buk, brzoza, klon, jesion, a także europejski dąb biały). Zastosowanie na powierzchni drewna ługu, czyli wodnego roztworu sody kaustycznej (wodorotlenku sody) oraz mydeł wapiennych i roślinnych, powoduje chemiczną zmianę jego struktury. Przez reakcję z taninami dochodzi do wytrawienia miękiszu drzewnego, co w efekcie zatrzymuje proces żółknięcia. Po ługowaniu podłoga, boazeria czy meble są więc nie tylko jaśniejsze bądź wybielone (jeżeli zastosuje się ług wzbogacony o naturalne pigmenty), ale także postarzone z wyraźną, trójwymiarową strukturą drewna oraz rysunkiem słoi. Jak wykonać ługowanie?

Krok 1. Wybór ługu

Dawniej ług przygotowywano samodzielnie, rozpuszczając w wodzie sodę kaustyczną, czyli wodorotlenek sodu. Dziś, planując ługowanie podłogi czy bielenie boazerii, bez problemu można kupić gotowe emulsje ługowe, tj. roztwory wodne tej substancji, które często wzbogacane są o mydła wapienne czy roślinne. Do niektórych dodawane są również naturalne pigmenty – najczęściej biały i szary, które wzmacniają efekt „zmycia” czy wybielenia podłogi. Podczas zakupu warto zwrócić szczególną uwagę na typ drewna, do którego przeznaczony jest konkretny produkt. W sklepach z chemią budowlaną można bowiem kupić zarówno preparaty do ługowania drewna iglastego (np. sosny czy świerku), jak również te przeznaczone do drewna liściastego (np. jesionu, klonu, brzozy lub buku).

Pamiętaj! Wybór odpowiedniego ługu jest bardzo istotny. Jeżeli do ługowania drewna dębowego użyjesz preparatu do drewna iglastego, dębina przybierze szaro-zielony kolor.

Krok 2. Przygotowanie drewna

Bardzo ważnym etapem przed bieleniem drewna, np. bieleniem parkietu, bieleniem mebli czy ługowaniem podłogi sosnowej, świerkowej czy liściastej, jest właściwe przygotowanie jego powierzchni. Konieczne jest więc jego wyczyszczenie, wyszlifowanie, odpylenie i wysuszenie (jego wilgotność nie powinna przekraczać 14 proc.). Jeżeli procesowi rozjaśniania drewna poddawać będziemy świeżo położoną, tzw. surową deskę podłogową, boazerię czy parkiet konieczne jest wygładzenie powierzchni drewna. W przypadku podłogi najlepiej zlecić cyklinowanie bądź – jeśli posadzka jest stosunkowo równa i gładka – przeszlifować powierzchnię papierem ściernym, zaczynając od granulacji 100-120, a kończąc na 160-180. Jeśli chcemy wykonać to zadanie samodzielnie, a powierzchnia do szlifowania nie jest zbyt duża, można w tym celu można użyć szlifierki oscylacyjnej czy taśmowej z nakładkami z papieru ściernego. Na miękkich gatunkach drewna (np. sosna) trzeba jednak uważać, by nie przyciskać zbyt mocno, ponieważ mogą w ten sposób powstać nieestetyczne wgłębienia.

W przypadku pomalowanego farbą czy lakierem drewna (podłogi czy mebli) konieczne jest usunięcie wierzchniej warstwy, np. przy użyciu specjalnych środków chemicznych czy opalarki, a następnie wycyklinowanie (w przypadku podłogi) lub wyszlifowanie papierem ściernym o różnej gradacji, zaczynając od ok. 100-120, a kończąc na 180-200.

Pamiętaj! Aby ług równomiernie wsiąkał w drewno, po szlifowaniu trzeba je bardzo dokładnie odpylić, używając np. odkurzacza z miękką, szczotkową końcówką.

Krok 3. Ługowanie

Gdy powierzchnia podłogi, ścian czy mebli jest wyszlifowana i odpylona, można rozpocząć wybielanie drewna. Jak ługować drewno, by uzyskać satysfakcjonujący efekt? Na początek warto zadbać o odpowiedni ubiór, gdyż ług jest substancją silnie żrącą i może powodować oparzenia chemiczne skóry, błon śluzowych gardła oraz oczu. Przed przystąpieniem do ługowania należy więc założyć maseczkę, okulary oraz rękawice ochronne, a także pełne buty, które dodatkowo można zabezpieczyć np. folią. Istotne jest również, zwłaszcza przy ługowaniu parkietu, deski podłogowej czy boazerii, by pracować w pomieszczeniu dobrze wentylowanym, najlepiej przy otwartym oknie.

Mimo że do ługowania drewna sosnowego i świerkowego czy jasnych odmian drzew liściastych stosuje się różne produkty, sam proces wygląda dokładnie tak samo. Na wyszlifowaną i odpyloną powierzchnię nakłada się równomiernie, miejsce przy miejscu warstwę ługu. Ponieważ ma on postać płynną i wsiąka w drewno, do tego zadania najlepiej wybrać kwasoodporny wałek malarski na długim kiju teleskopowym lub płaski, szeroki pędzel odporny na działanie związków zasadowych (np. z nylonowym włosiem).

Istotne jest, by ług nakładać wzdłuż słojów drewna, a wszystkie miejsca, w których ług szybciej wsiąknie w drewno (pojawią się suche plamy), natychmiast pokryć ponownie emulsją. Gdy cała podłoga, ściana czy mebel pokryte będą równomierną warstwą białawego preparatu, trzeba odczekać ok. 2-5 godzin (do wstępnego wyschnięcia), by soda kaustyczna zdążyła wytrawić miękkie części drewna. Po tym czasie, dla wzmocnienia efektu wybielenia czy postarzenia można zastosować drugą, a nawet trzecią warstwę ługu. Trzeba jednak pamiętać, że preparat ten nie tylko wybiela drewno, ale także uwidacznia jego strukturę i usłojenie, dając efekt podobny do szczotkowania. Szczególnie widoczne jest to w przypadku ługowania drewna sosnowego, które należy do miękkich gatunków drewna.

Pamiętaj! Zanim zaczniesz ługowanie, przeprowadź próbę (ze szlifowaniem, ługowaniem i wykańczaniem powierzchni) na małym kawałku takiego samego drewna, z którego wykonana jest posadzka czy mebel.

Krok 4. Matowienie

Po ługowaniu drewno należy zostawić na 24 godziny do całkowitego wyschnięcia i dopiero po tym czasie przetrzeć (zmatowić) jego powierzchnię beżowym lub białym padem polerskim przyczepionym do szlifierki oscylacyjnej czy polerki. Opcjonalnie można delikatnie wyszlifować powierzchnię ręcznie lub maszynowo papierem ściernym o granulacji 140-180. W obu przypadkach na koniec trzeba pamiętać o odkurzeniu powierzchni drewna, by nie znalazły się na nim drobiny pyłu drzewnego czy kurzu.

Pamiętaj! Zbyt intensywne szlifowanie bielonego drewna w jednym miejscu może doprowadzić do powstania plam w naturalnym kolorze drewna.

Krok 5. Zabezpieczenie powierzchni

Drewno bielone ługiem nadal ma właściwości surowego drewna, konieczne jest więc zabezpieczenie jego powierzchni. Do podłogi bielonej najczęściej stosuje się dwa rodzaje wykończeń. Pierwszym jest użycie emulsji mydlanej, czyli wodnego roztworu naturalnego mydła, które zamyka pory drewna, chroniąc je przed wsiąkaniem wilgoci oraz wchłanianiem brudu. W sklepach budowlanych można kupić gotową do użycia emulsję, którą na ługowane drewno nakłada się szczotką i wałkiem w trzech lub czterech warstwach (za każdym razem czekając, aż poprzednia warstwa wyschnie). Po „mydleniu” drewno należy wypolerować np. nylonową gąbką. Rozwiązanie to nadaje drewnu naturalny wygląd i tradycyjnie stosowane jest w całej Skandynawii.

Drugim bardzo popularnym sposobem zabezpieczenia ługowanego drewna jest jego olejowanie. Stosuje się do niego wysokiej jakości olejów lnianych do drewna, nakładanych (przeważnie dwukrotnie) na powierzchnię podłogi, boazerii czy mebla pędzlem, wałkiem lub czystą i miękką szmatką. Po olejowaniu wystarczy drewno wypolerować. Olej nieco przyciemnia powierzchnię drewna, jednak gwarantuje doskonałą ochronę przed wnikaniem wilgoci.

Pamiętaj! Lakierowanie drewna po ługowaniu jest niezbyt popularne, ponieważ wymusza prze położeniem lakieru wierzchniego zastosowanie spirytusowych lub poliuretanowych lakierów podkładowych oraz osłabia efekt wybielenia.