Tymianek – uprawa w ogrodzie i domu

Pachnący słońcem i rozgrzaną ziemią tymianek to jedna z najpopularniejszych przypraw w naszej kuchni. Ma on postać małej krzewinki o drobnych listkach, ale tkwi w nim wielka moc. Potrawom mięsnym, rybnym i warzywnym nadaje dymnego, pikantnego posmaku – można go także stosować jako dodatek do omletów, sosów, zapiekanek i potraw z makaronu. Uznanie zyskał również w przemyśle kosmetycznym, który wykorzystuje go do produkcji mydeł, past do zębów i kosmetyków do pielęgnacji włosów. Wykazuje działanie antybakteryjne, przeciwzapalne i wykrztuśne, naparami z tej rośliny można łagodzić dolegliwości trawienne i skórne. Uprawa tymianku w doniczce czy w ogrodzie to nic trudnego – sprawdzi się on zarówno jako przyprawa, jak i roślina dekoracyjna.

Tymianek – odmiany

Na świecie istnieje ponad 100 różnych gatunków tymianku, ale większość z nich jest uprawiana jedynie w charakterze rośliny ozdobnej. Tymianek kminkowy jest odmianą płożącą, listki tymianku lawendowego i różanego wydają słodkawy aromat kwiatów, zaś niezwykły tymianek kokosowy pachnie egzotycznym orzechem. Intrygująca słodko-kamforowa woń tymianku mastyksowego przywodzi na myśl mastyks, żywicę pozyskiwaną z pistacji. W ogrodach najczęściej można jednak spotkać dwa gatunki tymianku stosowanego jako przyprawa – tymianek pospolity oraz cytrynowy.

Tymianek pospolity (Thymus vulgaris) – inaczej: tymianek ogrodowy, tymianek właściwy, macierzanka tymianek albo tymian. Jest najpopularniejszym gatunkiem tej rośliny. Posiada dość sztywne, wzniesione łodygi, na których parami wyrastają małe, szarozielone listki. Wiosną zakwita różowobiałymi, bardzo atrakcyjnymi dla pszczół kwiatami. Posiada ostry, świeży aromat i pikantny, orzeźwiający smak. Zimowanie tymianku ogrodowego w gruncie sprawia niestety problemy, bo nie jest on zbyt odporny na mróz. Możemy go uprawiać nie tylko ze względu na przydatność w kuchni, ale również z powodu walorów wizualnych – szczególnie warto zwrócić uwagę na jego krzyżówki. “Orange Balm” wyróżnia się jasnozielonymi liśćmi i ziołowo-pomarańczowym zapachem, zaś tymianek kulisty (Thymus vulgaris var.) ma bardzo drobne listki i gęsty, zwarty pokrój.

Tymianek wąskolistny (Thymus serpyllum) – nazywany bywa macierzanką piaskową, cząberkiem i dzięcielnicą. Występuje powszechnie na terenie Polski i jest rośliną płożącą, bardzo gęstą i zwartą. Rozkwita puszystymi, różowoliliowymi kwiatami, tworzącymi kolorowe dywany i uwielbianymi przez pszczoły. Rośnie powoli i rozkwita dopiero w drugim roku po posadzeniu. Lubi lekko kwaśne podłoże i jest w pełni mrozoodporny. Po roztarciu wydziela silny aromat i może być stosowany jako przyprawa.

Tymianek cytrynowy (Thymus citriodorus) – ma intensywnie zielone listki i rozkwita białymi lub fioletowymi kwiatami, chętnie odwiedzanymi przez owady. Liście tymianku orzeźwiająco pachną cytrusami. Krzewinka ma tendencję do rozrastania się w zwarte poduchy, może więc być uprawiana jako roślina okrywowa i zadarniająca. Jest mrozoodporna. Do bardzo dekoracyjnych odmian należy tymianek cytrynowy “Aureus”, o żółtych łodygach i liściach posiadających na brzegach złotawą obwódkę. Interesująca jest także odmiana “Silver Queen” cechująca się srebrzystym zabarwieniem listków.

Kiedy i jak sadzić tymianek w ogrodzie?

Tymianek, tak jak większość ziół, jest rośliną łatwą w uprawie – możemy go hodować zarówno w ogrodzie, jak i w doniczce. Hodowla w gruncie wymaga jednak przygotowania tzw. rozsady, a więc wysiania nasion w szklarni, inspekcie czy na rozsadniku. Dzięki temu siewki są zabezpieczone przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, a do gruntu trafiają jako silne sadzonki, zdolne rozwinąć się do czasu jesiennych chłodów.

Kiedy siać tymianek? Najlepiej na początku kwietnia. Możemy do tego celu użyć skrzynki wypełnionej ziemią, ale jeszcze lepiej sprawdzą się tzw. krążki torfowe. Składają się one ze sprasowanego torfu opakowanego materiałem biodegradowalnym. Po podlaniu wodą torf pęcznieje, a my możemy umieścić w nim nasionka – w przypadku tymianku najlepiej pół centymetra pod powierzchnią. Krążki wystarczy umieścić na podstawce i całość odstawić w ciepłe, ale przewiewne miejsce. Siewki kiełkują maksymalnie po dwóch tygodniach. Jeśli w jednym krążku pojawiło się kilka roślinek, konieczne jest ich przepikowanie, czyli rozdzielenie, wybranie najsilniejszych i przeniesienie ich do osobnych pojemników. Ten etap można jednak pominąć i po prostu usnąć z krążków słabsze siewki.

Alternatywą dla krążków są doniczki biodegradowalne, produkowane z mieszanki torfu, pulpy drzewnej i odrobiny wapnia. Należy umieścić je na podstawce, napełnić specjalną ziemią do rozsady i posiać w niej nasionka. Gdy siewki wykiełkują, z każdej doniczki usuwamy słabsze okazy i pozostawiamy jeden lub dwa najsilniejsze. Cały czas pilnujemy, by ziemia i doniczki były lekko wilgotne – możemy spryskiwać je wodą z rozpylacza. W drugiej połowie maja siewki są gotowe do umieszczenie w gruncie – sadzimy je wraz z doniczkami, które po jakim czasie rozłożą się.

Jak uprawiać tymianek w domu?

Hodowla tymianku w domu nie różni się zbytnio od uprawiania rośliny w gruncie. Jeśli chcemy go własnoręcznie wyhodować, nasiona wysiewamy na przełomie marca i kwietnia wprost do doniczek z dobrym drenażem. Gdy wykiełkują i podrosną, usuwamy słabsze siewki, a resztę możemy poddać hartowaniu, w dzień wystawiając pojemniki na parapet, wieczorem zaś chowając je do środka. Jeśli chcemy, by tymianek cieszył nas dłużej niż jeden sezon, od listopada musimy stworzyć roślinie warunki do odpoczynku. W tym celu umieszczamy tymianek w pomieszczeniu o temperaturze 10-15 stopni Celsjusza i podlewamy jedynie raz na tydzień.

Tymianek – wymagania glebowe i stanowiskowe

Tymianek nie posiada szczególnych potrzeb – podobnie jak większość ziół lubi ciepło i umiarkowanie wilgotną glebę. Bez względu na to, czy uprawiamy go w ogrodzie, czy w doniczce, stanowisko tymianku powinno być słoneczne i osłonięte od wiatru – zwłaszcza pochodzący z ciepłego klimatu tymianek pospolity jest wrażliwy na spadki temperatur i mroźny wiatr. Uprawa tymianku w ogrodzie wymaga więc również okrycia go na zimę. Jeśli chodzi o podłoże, musimy zapewnić mu glebę raczej żyzną, przepuszczalną, lekko piaszczystą i ciepłą. W przypadku tymianku wąskolistnego i cytrynowego powinna być lekko kwaśna, w przypadku pospolitego o odczynie zasadowym – aby go zapewnić, można podsypać ziemię wapnem.

Jeśli uprawiamy tymianek w ogrodzie, ważne jest również regularne odchwaszczanie rabaty i spulchnianie ziemi, tak by powietrze miało do niej swobodny dostęp. Nawożenie rośliny nie jest konieczne, bowiem w naturze rośnie ona na mało zasobnych glebach. Od czasu do czasu tymianek rosnący w gruncie możemy zasilić odrobiną naturalnego nawozu np. kompostu lub biohumusu – pamiętajmy jednak, że przenawożony może nawet stracić aromat. Rozmnażanie tymianku jest bardzo proste, tak samo jak jego odmładzanie – wystarczy, że co kilka lat starą kępę podzielimy na kilka mniejszych i posadzimy je w różnych miejscach.

Jak podlewać tymianek?

Podlewanie jest oczywiście ważną czynności ogrodniczą bez względu na roślinę, ale w przypadku ziół jest szczególnie istotne – wiele z nich lubi bowiem stale wilgotną ziemię, ale negatywnie reaguje na przelanie. Tymianek podlewamy oszczędnie, ale regularnie – lepiej nawadniać go mniej, lecz częściej. Pamiętajmy, by roślinę podlewać niewielkim strumieniem wody, unikając polewania liści.

Tymianek może doskonale sprawdzić się w naszym ogrodzie nie tylko jako cenne zioło, ale również roślina zadarniająca. Za jego hodowlę wdzięczne będą nam pszczoły, ponieważ jest rośliną bardzo miododajną. Jeśli nie chcemy suszyć listków rośliny, całe gałązki możemy zamrozić w kostkach lodu i w ten sposób zaopatrzyć się w świeżą przyprawę na zimowe miesiące.